مفهوم حسابرسى
حسابرسى به مفهوم اعم کلمه عبارت از هرگونه رسيدگى است که
به منظور تائيد يا اظهارنظر نسبت به درستى هرگونه مدارک و اسناد مالى توسط
شخصى مستقل از تهيه کننده يا تهيه کنندگان آن مدارک و اسناد بهعمل آيد ـ
چنين رسيدگى علاوه بر تجزيه و تحليل مدارک و اسناد موردنظر و تطبيق آنها با
مستندات اوليه، طبعاً شامل پژوهش در اطراف چگونگى معاملاتى که اسناد و
مدارک مذکور نشان دهندهٔ نتايج حاصله از آنها است و بهطور کلى هرگونه
اقدامى که براى نيل به هدف فوق لازم باشد نيز خواهد بود.
پشت اين تعريف
دنياى حرفهاى گستردهاى وجود دارد. در سيستم اقتصادى امروز دنيا، انتقال و
گزارش اطلاعات مالى و اقتصادى صحيح به مراکز تصميمگيرى داراى اهميتى شگرف
است. يکى از خصوصيات اين اقتصاد گسترده وجود سازمانهاى بزرگ دولتى و خصوصى
است که با سرمايههاى هنگفت و گاه بسيار هنگفت فعاليتهاى اقتصادى بهخصوصى را
در يک منطقه يا در سرتاسر کشور و يا حتى در اقصى نقاط جهان اداره مىکنند.
براى مديرانى که در رأس اين سازمانهاى وسيع قرار دارند امکان نظارت بر تمام
جزئيات کار در کارگاهها و ادارات و شعب چنين مؤسسات بزرگى وجود ندارد. و
بنابر اين ناچار هستند داورى خود را نسبت به نيک و بد جريان امور، و همچنين
تصميماتى را که در رابطه با طرحها و برنامههاى آينده اتخاذ مىکنند، بر
مبناء گزارشهاى مالى و اطلاعات ديگرى که از ناحيهٔ دستگاه و يا خارج از آن
بهدست آنها مىرسد بنيان نهند.
همچنين سهامداران خُرد و درشت که احتمالاً
اندوختههاى ساليان دراز خود را در اختيار شرکتهاى سهامى گوناگون مىگذارند
براى آگاهى از چگونگى اداره سرمايههاى خود و اطمينان از درستى عمل و کارآئى
مديران و گردانندگان امور اين شرکتها هيچ وسيلهٔ ديگرى جز صورتهاى مالى و
گزارشهاى ساليانه هيئت مديره و توضيحاتى که ممکن است در مجمع عمومى در
اختيار سهامداران قرار داده شود ندارند. دولت نيز که سهمى عمده از منابع
مالى ملى را بهصورتهاى گوناگون براى انجام وظايف و برنامههاى خود به مصرف
مىرساند، از بررسى اطلاعات مالى و آمارى براى اطمينان از درستى پيدايش و
صرف اين منابع و وجوه بىنياز نيست. بهعلاوه قسمت عمده درآمد داخلى دولت از
طريق وصول ماليات بَر درآمد شرکتها و ساير اشخاص حقوقى و دارندگان مشاغل و
مؤسسات بهدست مىآيد. طبيعى است که در اين زمينه هم دولت نياز به اخذ و
تحصيل گزارشهاى دقيق مالى مربوط به اين مؤسسات و اشخاص دارد .
کيست که
بگويد اين اطلاعات مالى که بهصورت ترازنامهها و صورتهاى سود و زيان و منابع
و مصارف وجوه و انواع و اقسام جداول اطلاعاتى پيوست آنها و تعديلاتى که در
ارقام بهعمل آمده، يا بايد بهعمل آيد، درست است و مىتوان به آن اعتماد
داشت و روى آن حساب کرد؟ نظام اقتصاد جهان امروز بر مبناء مطالعهٔ عميق
فعاليتهاى صنايع و مؤسسات بازرگانى و خدماتى و اطلاع دقيق از ارقام مربوط
به نتايج حاصله از اين فعاليتها استوار است. موفقيت و بهبودى اقتصاد کشور،
چه در جريان فعاليتهاى روزانه و چه در اجراء برنامههاى بلند مدت، منوط به
گزارش صحيح اطلاعات مالى است. چگونه بايد نسبت به درست بودن يا حداقل
قابلقبول بودن اين اطلاعات مالى و محاسبهٔ صحيح اين همه آمار و اعداد و
ارقام اطمينان لازم حاصل شود؟ سهمى عمده از پاسخ به اين سؤالها مربوط به
چگونگى وظيفهاى است که حسابرسان در امر رسيدگى به اين گزارشها و اطلاعات و
آمار ايفاء مىکنند.
